niezlomny- Jozej Noji, pogromca Zamperiniego

To co ciocie zaciekawilo to film, Niezlomny - jak juz wiecie. Angelina Jolie swietnie wykreowala biegacza Louisa Zamperiniego jakby to on wygral mistrzostwa swiata.  Tak sie jednak nie stalo. Co ciekawsze nie mozna filmowi zarzucic, ze nie jest wiernie zrobiony. Otoz sam bieg i sam stadion jest dobrze zrealizowany. Dodatkowo wsrod biegaczy obo Jacka O`Connella widac zawodnika z flaga bialo- czerwona. To Jozef Noji z Peckowa obok Obrzycka w powiecie Czarnkowskim kolo Poznania. Na olimpiade do Berlina pojechal w zastepstwie janusza Kusocinskiego- tego Kusego, ktory byl tam jako korespondent prasowy. Noji zwyciezyl w klasyfikacji finalowej na  piatej pozycji  a Zamperini byl 8! 

Cudowna i zapomniana postac. Szkoda, ze nikt o Noji nie mowil a tylko Janusz Kusocinski rzadzila przez tyle, tyle lat. Wreszcie i Jozef Noji (szkoda, ze nie ma filmu o nim i chyba nie bedzie bo nie mamy swojej Angeliny Jolie).

Przystanmy na chwile i zapoznajmy sie z legenda biezni jakim byl Jozef Noji.

1935 r. Józef Noji na mecie biegu Narodowego o Puchar "Raz, Dwa, Trzy" na dystansie ok. 4500 metrów. (NAC).

Bohater najnowszego filmu "Niezłomny" Angeliny Jolie, amerykański biegacz Louis Zamperini, na bieżni igrzysk olimpijskich w Berlinie w 1936 roku walczy z grupą zawodników z całego świata. Wśród nich - człowiek z białym orłem. To Józef Noji z Pęckowa, wioski pod Poznaniem. Z życiorysem równie dobrym na film.

Teraz, po filmie "Niezłomny" (Unbroken), którym reżyserująca go Angelina Jolie podbija świat, Louisa Zamperiniego znają wszyscy. Kiedyś był dobrze zapowiadającym się przedwojennym biegaczem amerykańskim, którego rodzice emigrowali do Ameryki z Włoch. Niczego specjalnego jednak w bieganiu nie osiągnął. To uczestnik igrzysk olimpijskich podczas pamiętnej nazistowskiej imprezy w Berlinie w 1936 roku. Tu w biegu na 5 km zajął ósme miejsce, co Angelina Jolie w swym najnowszym filmie zgrabnie sprzedała jako sukces. Ale...

Po pierwsze - było to przecież tylko przetarcie przed kolejnymi igrzyskami w 1940 roku, w Tokio. Po drugie - Zamperini czasem 56 sekund pobił rekord ostatniego okrążenia, czego pogratulował mu osobiście Adolf Hitler. No i wreszcie bohater "Niezłomnego" wyprzedził Dona Lasha, uznawanego za lidera amerykańskiej ekipy.

Nie wyprzedził jednak reprezentanta Polski.

A obok - biegacz z Wielkopolski

Angelina Jolie starała się dość wiernie odtworzyć Stadion Olimpijski w Berlinie i sam bieg na 5 km. Jej Louis Zamperini (w tej roli Jack O'Connell) walczy na bieżni z zawodnikami z całego świata, którzy faktycznie stanęli na starcie tamtych igrzysk.

- Na czele Finowie, którzy są tradycyjnie faworytami biegów długich - mówi w filmie spiker radiowy. W 1936 roku nie było już takich gwiazd jak Paavo Nurmi, Hannes Kolehmainen czy Ville Ritola, ale nadal Finlandia była na długich dystansach tym, czym dzisiaj jest tam Kenia. Ostatecznie Gunnar Höckert wygrał ten bieg i zdobył złoto (kilka lat później zginął na froncie karelskim podczas wojny zimowej z ZSRR), a srebrny medal wywalczył obrońca trofeum Lauri Lehtinen.

W filmie Zamperini ma podczas biegu obok siebie zawodnika w koszulce ze szwedzką flagą (to późniejszy brązowy medalista Henry Jonsson), biegacza z flagą Japonii (Kohei Murakoso, był czwarty), Danii (to Harry Siefert) i Norwegii (to Rolf Hansen). Jest wreszcie zawodnik w czerwonej koszulce z białym orłem. To Józef Noji, biegacz z Wielkopolski.

W grudniu 1936 roku "Przegląd Sportowy" zamieścił na swych łamach coś, co w ówczesnej prasie spotykało się bardzo rzadko - reportaż. Jego autorem był redaktor Jan Erdman, legenda polskiego dziennikarstwa sportowego, która opisywała czytelnikom np. sukcesy Janusza Kusocińskiego i Stanisławy Walasiewiczówny na cudownych dla nas igrzyskach w Los Angeles w 1932 roku (znacznie bardziej udanych niż te berlińskie cztery lata później). Jako jeden z dwóch reporterów udał się bowiem wówczas do Stanów Zjednoczonych na pokładzie polskiego transatlantyku "Pułaski". Druga była Kazimiera Muszałówna, kierowniczka działu sportowego Polskiej Agencji Telegraficznej.

Lepiej mi jeść naszykujcie!

Teraz redaktor Jan Erdman wybrał się w podróż także egzotyczną, bo do naprawdę małej wioski, jaką było wtedy Pęckowo w pobliżu Czarnkowa, Wielenia i Szamotuł. "Przegląd Sportowy" zamieścił nawet mapkę z wyrysowaną linią łączącą to sioło z Poznaniem i napisem "75 km". Zaledwie 5 km w drugą stronę, za Drawskiem, była już granica Trzeciej Rzeszy. Na Noteci stały już swastyki.

"Jesteśmy w Pęckowie, we wsi rodzinnej Józefa Noji. Oto jego chata - pisze redaktor Erdman i zamieszcza fotografie. - Ojciec w mundurze pruskiego landszturmisty (w czasie wojny), siostra Zosia karmi, jak jej imienniczka w "Panu Tadeuszu", ptactwo domowe; staruszka-matka na poważnej rozmowie z córką; "Stolarnia Marcina Piątka", w której Józef Noji nauczył się swego fachu; p. Irena Francuzkówna, towarzyszka zabaw dziecięcych biegacza [Józef Noji w 1938 roku się z nią ożenił - red.]".

Matka olimpijczyka, pani Józefa z Kowalów, opowiada o karierze syna: - Owszem, wadziliśmy się czasem o to latanie. Ale on powiadał, że tak musi i wy, kobiety się na tym nie znacie. Kiedyś wyjechał na zawody po kryjomu, to się zgniewałam, ale on wraca i mówi "Nie wyzywajcie, matko, bo wygrałem. Lepiej mi jeść naszykujcie!".

Po igrzyskach berlińskich Józef Noji stał się chlubą wsi i całej okolicy. Gdy wrócił, mieszkańcy się zeszli i słuchali przejęci. Pani Józefa: - Jak wrócił Józek z Berlina w tym czerwonym ubranku, wszyscy z naszej wsi lecieli za nim jak za Cyganem. A wieczorem podczas kolacji naschodziło się tylu chłopaków, że w izbie ruszyć się nie było można. I dopiero Józek musiał opowiadać, jak to jest na świecie. Na przykład opowiadał, że w Berlinie mieszkał w takim domu, w którym podłogi były suknem obite. Pytam się więc, jak tam podłogi myją, a on mówi że specjalna maszyna elektryczna przyjeżdża i cały kurz wciąga. Jak kto podróżuje, różnych cudów się napatrzy...

Zakończył redaktor Erdman swój reportaż z Pęckowa apelem do czytelników, by do chaty Nojów wstawić aparat radiowy, bo "nie wie stara matka, co się z jej Józkiem dzieje. Listy idą długo, jeszcze dłużej trzeba czekać na jego wizytę".

Bieganie do pracy i na serio

To i tak nie daje pełnego obrazu, w jakich warunkach Józef Noji żył i uczył się biegania. Kiedy miał osiem lat, pod koniec wojny światowej zmarł jego ojciec, więc chłopak znalazł się pod ścianą - ledwo skończył pięcioklasową szkołę i poszedł do pracy w stolarni, by utrzymać rodzinę. Po wojsku, jako wykwalifikowany cieśla, znalazł dobrą fuchę, ale 24 km od Pęckowa. Na kolej nie było go stać, na rower także, zostawał... codzienny bieg.

W efekcie sześć lat później, w 1933 roku, bez trudu wygrał we Wronkach eliminacje o prawo startu w biegu głównym "Kuriera Poznańskiego", czołowej wtedy gazety w Poznaniu (sprzedawała 35 tys. egzemplarzy) kojarzonej z endecją. Jej redakcja sportowa organizowała ten przełajowy bieg co roku z udziałem czołówki biegaczy. 17 września 1933 roku w poznańskim finale Józef Noji przybiegł drugi za mistrzem Polski w przełajach, Maksymilianem Hartlikiem z Chorzowa, i wszyscy zaczęli się zastanawiać "Kim jest samouk z Pęckowa?".

- A nie chciałby pan wstąpić do Polskiego Związku Lekkiej Atletyki? - zapytano Nojiego. Zatkało go zupełnie. To nie tylko oznaczało bieganie na serio, ale także przenosiny do Poznania i chociażby pracę w dużym mieście. Biegacz stał się... odźwiernym w redakcji "Kuriera Poznańskiego". Pracował też jako tapicer. Z czasem przeniesiono go do Warszawy, gdzie na życie i bieganie zarabiał z kolei jako motorniczy warszawskiego tramwaju. Tam podczas zawodów lekkoatletycznych mógł poznać wielkich mistrzów, w tym legendarnego Janusza Kusocińskiego, mistrza olimpijskiego z 1932 roku. Chłopak z Pęckowa zapatrzył się w niego jak w obrazek. I to go poniekąd kosztowało życie.

Naburmuszony Janusz Kusociński

W archiwach zachowało się zdjęcie ze stadionu Szyca, gdzie w lipcu 1934 roku odbywały się mistrzostwa Polski. Oparty o murek naburmuszony Janusz Kusociński obserwuje bieg, w którym Józef Noji biegnie po srebro na jego koronnym dystansie 10 km (rok później Noji był już na nim mistrzem). Wściekły, bo on startować nie mógł. Przewlekła kontuzja nie tylko wyłączyła go z wielu startów i to mimo interwencji śmietanki polskiej chirurgii z prof. Henrykiem Julianem Levittoux (zginął potem w katyńskim lesie) na czele, ale i wywołała frustrację.

Józef Noji był pod ogromnym wrażeniem Janusza Kusocińskiego, który stanowił dla niego wzór i był jego idolem. To była ogromna fascynacja. Z kolei Kusociński wpatrzony był w Stanisława Petkiewicza - urodzonego w Rydze olimpijczyka z Amsterdamu (1928 r.), który jako jeden z nielicznych ludzi na świecie pokonał niegdyś Paavo Nurmiego. Wpędzał on "Kusego" w trudno zrozumiałe kompleksy, z powodu których mistrz potrafił nawet nieodpowiedzialnie wychodzić na start z uszkodzoną nogą. No i nie znosił rywala, po prostu miał na niego alergię.

A Stanisław Petkiewicz był trenerem Józefa Nojiego.

Pokaźny krwisty befsztyk

Wyobraźmy sobie teraz zatem taką oto sytuację - biegający znakomicie, ale wciąż nieutytułowany i nieobyty w świecie chłopak z Puszczy Noteckiej jedzie na igrzyska w Berlinie pod nieobecność sfrustrowanego Janusza Kusocińskiego, który te zawody ma relacjonować jako korespondent prasowy (mistrz olimpijski często próbował sił jako dziennikarz). Przed startem na 10 km Kusociński miał jakoby zauważyć, jak Noji je w restauracji pokaźny, krwisty befsztyk. Rzekomo obcesowo zwrócił mu uwagę. Spięty Józef Noji zupełnie zawalił ten start. Według oficjalnego raportu, zgięty przez kolkę przybiegł czternasty, dwukrotnie zdublowany, ze stratą aż dwóch minut do zwycięzcy, Fina Ilmari Salminena. Jednakże niektórzy polscy dziennikarze akredytowani w Berlinie uważają, że to pomyłka, bo Noji zszedł z trasy i sklasyfikowano go błędnie. Polskie gazety zamieściły jego zdjęcie z tytułem "Ten, który zawiódł". Daleko mu było do olimpijskiego występu Janusza Kusocińskiego, który po tym biegu rozpętał na niego nagonkę i oskarżył właściwie nie tyle jego, co jego trenera Stanisława Petkiewicza o nieodpowiedzialną zgodę na zjedzenie przed startem krwistego mięsa. Zdaniem biografa Kusocińskiego, red. Bogdana Tuszyńskiego, cała historia była kompletną bzdurą, chłopak niczego takiego nie zjadł, ale w przedwojennej Polsce sformułowanie "befsztyk Nojiego" stało się popularnym zwrotem i synonimem idiotycznej wymówki.

Konspirować nie potrafił

Pięć dni później Józef Noji z pustym żołądkiem w pięknym stylu zajął piąte miejsce na 5 km, zostawiając Louisa Zamperiniego aż 13 sekund za sobą.

Kusocińskiego szanować i podziwiać nie przestał i gdy mistrz z Los Angeles wpadł w ręce Niemców podczas organizowania siatki konspiracyjnej ZWZ wśród sportowców, a następnie w czerwcu 1940 roku został rozstrzelany w Palmirach, bardzo to przeżył. We wszystkim chciał być taki jak on, nawet w konspiracji. A konspirować nie potrafił.

Wpadł we wrześniu 1940 roku (wcześniej odmówił podpisania volkslisty) i po rocznych torturach na Pawiaku trafił do Auschwitz. Pracował w obozowej stolarni, ale i tu zaangażował się w konspirację. Wpadł z grypsem w dłoni, za co trafił na blok śmierci.

15 lutego 1943 roku został rozstrzelany z grupą więźniów przez SS-Hauptscharführera Gerharda Palitzscha, SS-Unterscharführera Heinricha Schoppe oraz SS-Lagerführera Friedricha Stiwitza.

Nie został bohaterem filmu Angeliny Jolie. Nie był Amerykaninem.

niezlomy Louis Zamperini

Niezlomny, ksiazka i film. Niezlomny film, ktory moge z reka na sercu polecic w rezyserii Angeliny Jolie. To historia biegacza Louisa Silvie Zamperiniego, urodzonego 26 stycznia 1917 roku w rodzinie wloskich emigrantow. Rozrabiaka, ktory w bieganiu odkryl swe powolanie. Uczestnik olimpiady w Berlinie w 1936 roku. Zolnierz i jeniec Japonczykow. Po wojnie troche niedostosowany do zycia. Po plomiennej przemowie lokalnego pastora zyskal oswiecenie i dokonal przebaczenia swoim wrogom. Wszystko to lakonicznie brzmi i w wielkim skrocie. Biografia jednego z najlepszcyh biegaczy wszechczasow Zamperiniego na nowo wyciagnela Angelina Jolie. przedtem po mrowczej pracy, ksiazka Laury Hillenbrand pt. Niezlomny. 

Choc w filmie mamy troche przeskoki. To tu, to tam dramat czlowieka uwiezionego bardzo mocno oddzialywuje na widza. Nie wsposob sobie wyobrazic co Zamperini przezyl. 

jeden fragment z ksiazki pozwole sobie dodac;

„Na Kwajalein strażnicy dążyli do pozbawienia ich czegoś, co trzymało ich przy życiu nawet wówczas, gdy przepadło wszystko inne: ludzkiej godności. Szacunek do samego siebie i poczucie własnej wartości, najtajniejsza broń duszy, jest istotą człowieczeństwa; ktoś ich pozbawiony jest odczłowieczony, oderwany od ludzkości i zdegradowany (…). Wraz z godnością tracą [ludzie poddani dehumanizującemu traktowaniu] tożsamość. Nie określają już sami siebie, lecz są określani przez swoich prześladowców oraz okoliczności, w jakich są zmuszeni przebywać” (s. 184). Louie tęsknił za tratwą.

To co pisalam o niedostosowaniu sie po wojnie i koszmarach wojennych przechodzil takze i wczorajszy bohater cioci Chris Kyle. Jednak z ta roznica, ze Kyle polowal a Zamperini byl ofiara. On takze nie mogl sobie dac z soba rady; jednak jak sam mowi, nie poto przezyl tyle, zeby i reszte zycia sobie zmaronowac. 

jako 80 pobiegl wreszcie w sztafecie i to w wymarzonym Tokio

 

W roli glownej wystapil jack O`Connell. Ponizej dodaje artukul, ktory ukazal sie w Wysokich Obcasach o wielkim bohaterze i niezlomnym czlowieku.
Zadaje sobie pytanie; Czy dzis jakis sportowiec wstapil by do armii i bronil swej ojczyzny?

Louis Zamperini. Niezłomny bombardier

Michał Kiedrowski

23.12.2014, Wysokie Obcasy

Angelina Jolie wraz z bohaterem swojego filmu "Niezłomny" (CAP/NFS / Image supplied by Capital Pictures)

Po 33 dniach dryfowania na tratwie ratunkowej z wyczerpania, głodu i pragnienia zmarł tylny strzelec Francis McNamara. Pozostali dwaj odmówili modlitwę i zepchnęli ciało do wody. W 47. dniu gehenny ujrzeli na oceanie ląd i - jak się okazało - była to wyspa Wotje należąca do zajętego przez Japończyków archipelagu Wysp Marshalla na Pacyfiku. Trafili do więzienia na wyspie Kwajalein nazywanej wówczas Wyspą Egzekucji.

W chwili wzięcia do niewoli bombardier Louis Zamperini ważył niecałe 35 kg. Gdy zdjąłem w celi opaskę na oczy, zacząłem potrząsać głową z powodu nierealności tego wszystkiego - pisał w autobiografii . Przez prawie dwa miesiące pływałem pod otwartym niebem po bezmiarze morza, a teraz znalazłem się zamknięty w celi wielkości budy dla psa. Dopadła mnie taka klaustrofobia, że chciałem krzyczeć, ale byłem na to zbyt słaby. Popatrzyłem wtedy na moje ciało. Jeszcze sześć tygodni wcześniej byłem pełnym życia atletą, który biegał milę w czasie niewiele przekraczającym cztery minuty. Teraz byłem szkieletem obciągniętym skórą. Całe życie trzymałem w ryzach swoje uczucia, ale wtedy nie mogłem się już powstrzymać. Rozpłakałem się. 

Biegnij, Louis, biegnij

Urodził się 26 stycznia 1917 r. w rodzinie włoskich emigrantów, która początkowo mieszkała w stanie Nowy Jork, w północno-wschodnim zakątku USA, ale gdy Louis i jego starszy brat Pete zachorowali na płuca, lekarz poradził przeprowadzkę w łagodniejszy klimat. Wybór padł na położone nad Pacyfikiem kalifornijskie Torrance, gdzie nastoletni Louis poszedł do szkoły średniej i zaczął uprawiać sport. Rodzina Zamperinich żyła wcześniej wśród włoskich emigrantów i dzieciprawie nie mówiły po angielsku, więc w nowym środowisku początkowo nie mogły się odnaleźć. Louis musiał dołożyć kilku miejscowym łobuzom, którzy próbowali go prześladować, a boks na gołe pięści tak mu się spodobał, że zaczął prać innych dla przyjemności. Ale nie zszedł na złą drogę -porzucił boks, gdy starszy brat zaraził go bieganiem, które wkrótce stało się jego pasją.

Na igrzyskach w Berlinie w biegu na 5000 m zajął dopiero ósme miejsce, ale sam Hitler gratulował mu heroicznego finiszu. Nie miał pojęcia, że czyny stokroć bardziej heroiczne są dopiero przed nim.

Przed pierwszymi w życiu zawodami międzyszkolnymi w biegach przełajowych martwił się o to, żeby nie być ostatnim w liczącej 101 zawodników stawce. Ale kiedy kończyłem bieg, obejrzałem się do tyłu i zobaczyłem, że wyprzedzam wszystkich o dobre ćwierć mili - wspominał . - Pomyślałem, że pewnie zmyliłem drogę i pobiegłem skrótem, jednak okazało się, że nie. Nigdy wcześniej nikt nie mierzył mi czasu, więc nie miałem pojęcia, na jakim poziomie biegam. Po prostu biegałem, biegałem i biegałem, i to przyniosło efekt.

Po tych zawodach pierwszy raz pomyślał, że może zostanie wyczynowcem, a wraz z kolejnymi sukcesami przyszła popularność. Wcześniej nikt w szkole, poza paroma kumplami, nie znał mojego imienia. Gdy zacząłem biegać i wygrywać, inne dzieciaki zaczęły wołać na mnie po nazwisku .

Dzięki sukcesom na bieżni dostał stypendium na Uniwersytecie Południowej Kalifornii, a będąc studentem, zaczął marzyć o rekordzie NCAA, zrzeszenia organizującego sport studencki w Ameryce. Myślał o biegu na milę oraz starcie na igrzyskach olimpijskich w Tokio w 1940 r. O igrzyskach w Berlinie w 1936 r. nie myślał, bo miał zaledwie 19 lat, a w tym wieku na długich dystansach nie osiąga się najlepszych wyników.

Z Hitlerem twarzą w twarz

Sąsiedzi z Torrance namawiali go, żeby jednak spróbował załapać się do reprezentacji szykowanej na Berlin. Zebrali pieniądze na podróż i pobyt w Randalls Island w stanie Nowy Jork, by mógł zmierzyć się w amerykańskich kwalifikacjach olimpijskich. Na milę nie miał szans, ale na 5000 m zakwalifikował się do drużyny i do dziś jest najmłodszym Amerykaninem w dziejach, który wystartował na tym dystansie na igrzyskach.

Jego specjalnością stały się średnie dystanse (na milę ustanowił akademicki rekord USA, 4.08,3, który przetrwał 15 lat), więc w Berlinie nie liczył na medal. Już w eliminacjach Zamperini stoczył morderczy pojedynek o awans - on i Włoch Salvatore Mastroieni mieli identyczny czas, ale sędziowie zdecydowali, żeby awansował Amerykanin. W walce o medale niedoświadczony młokos za późno zaczął finisz i choć był on imponujący - ostatnie okrążenie przebiegł w 56 s, nadrabiając do prowadzących 46 m - wystarczyło to tylko na ósme miejsce.

Po zawodach, z kilkoma innymi sportowcami, chciał zrobić fotografię Hitlerowi, bo - jak tłumaczył po latach - pomyślałem, że tak śmiesznie wygląda, jak ktoś wyjęty z filmów o Flipie i Flapie ze Stanem Laurelem i Oliverem Hardym . Ale nie zdołał się zbliżyć do loży Führera, więc poprosił o pomoc kogoś z jego świty (to był taki szczuplak - pamiętał), który nie tylko zrobił zdjęcie Hitlerowi, ale jeszcze sprawił, że wódz podał rękę Zamperiniemu, mówiąc: - Ach, to ty jesteś tym chłopakiem, który tak szybko finiszował. "Szczuplakiem" okazał się minister propagandy Joseph Goebbels. Po igrzyskach Zamperini myślał o starcie na kolejnej olimpiadzie - w 1940 r. w Tokio, ale po wybuchu wojny w Europie została odwołana.

W latającej trumnie

Po studiach w 1941 r. Zamperini zaciągnął się do sił powietrznych i po przeszkoleniu trafił na Hawaje, początkowo do bazy Hickam Field na wyspie O'ahu, tak jak Pearl Harbor zbombardowanej 7 grudnia 1941 r. przez japońskie lotnictwo. A potem do położonej po drugiej stronie wyspy bazy Kahuku Army Airfield.

Służył jako bombardier bombowca Consolidated B-24 Liberator zabierającego cztery tony bomb i niemającego najlepszej opinii wśród lotników, którzy nazywali te maszyny latającymi trumnami, bo w razie trafienia załoga miała marne szanse, by uratować się, skacząc ze spadochronem. Ale załoga Zamperiniego ufała swojemu liberatorowi, którego pilotował porucznik Russell Allen Phillips, i nazwała go "Super Man". W tym samolocie Zamperini zaliczył misję nad oddaloną od Hawajów aż o 4 tys. km wyspę Wake, a w kwietniu 1943 r. bombardował znajdującą się jeszcze o 800 km dalej małą wysepkę Nauru bronioną zaciekle przez Japończyków ze względu na jej bogate złoża fosforytów.

Podczas tej misji bomby zrzucone z "Super Mana" dosięgły celu, ale samolot został mocno uszkodzony przez artylerię przeciwlotniczą i choć zdołał wrócić, to już nigdy więcej nie wzbił się w powietrze. Załoga dostała więc inny: "Zielonego Szerszenia", który zazwyczaj służył nie do lotów bojowych, ale transportowych. 27 maja 1943 r. Phillips wraz z dziewięcioosobową załogą i nowo przybyłym ze Stanów inżynierem wyruszyli na lot patrolowy na atol Palmyra. Mieli tam zatankować i wrócić na Hawaje. Ale gdy z powodu chmur pilot zniżył lot do wysokości 250 m, jeden z czterech silników zaczął zwalniać obroty, a po chwili zgasł i porucznik Phillips polecił inżynierowi, by sprawdził, co się stało. Ten omyłkowo wyłączył drugi silnik na tym samym skrzydle i cała lewa strona maszyny utraciła napęd, a samolot zaczął spadać. Phillips bezskutecznie próbował lądować na wodzie, samolot uderzył jednak w wodę dziobem i lewym skrzydłem.

47 dni na Pacyfiku

Katastrofę przeżyło trzech: Zamperini, który akurat znajdował się na stanowisku strzelca na prawym skrzydle, tylny strzelec Francis McNamara, który wyszedł bez szwanku, oraz poważnie ranny w głowę Phillips. Zamperini zdołał wydobyć z wraku dwie żółte tratwy ratunkowe, na których rozbitkowie mieli nadzieję doczekać pomocy. Byli przekonani, że szybko zostaną odnalezieni, do katastrofy doszło bowiem zaledwie 300 km od Palmyry i dwa dni później zauważyli nawet na niebie B-24, który leciał tak nisko, że rozpoznali maszynę ze swojej eskadry. Niestety, z pokładu samolotu nikt nie dostrzegł ich tratwy, co kilka dni później udało się pilotowi japońskiego myśliwca Zero, który ostrzelał rozbitków i odleciał. W oczy zajrzała im groźba śmierci z głodu i pragnienia - jedli surowe, łowione od czasu do czasu małe ryby i pili deszczówkę, dwa razy upolowali albatrosy, które usiadły na tratwie. I cały czas dręczyły ich podpływające rekiny. Po 33 dniach dryfowania z wyczerpania, głodu i pragnienia zmarł McNamara. Koledzy odmówili nad jego ciałem modlitwę i zepchnęli je do wody. 47. dnia gehenny ujrzeli ląd - wyspę Wotje w zajętym przez Japończyków archipelagu Wysp Marshalla.

Zginął na służbie

Po 42 dniach pobytu w więzieniu na nieodległej od Wotje wyspie Kwajalein więźniowie zostali przewiezieni do tajnego obozu Ofuna koło Jokohamy, gdzie nie zostali zarejestrowani jako jeńcy wojenni i nie mogli liczyć, że będą traktowani w miarę humanitarnie, mniej więcej w zgodzie z konwencjami międzynarodowymi. Gdy narzekali, że nie dostają przysługujących jeńcom porcji mięsa raz w tygodniu, Japończycy przywieźli ciężarówkę zepsutych ryb. Ta masa zdawała się poruszać - opisywał Zamperini. - Rzeczywiście ruszała się, ale raczej robaki, które wiły się wśród ryb. Wziąłem łychę i zamieszałem tym tak, że wszystko stało się niczym gigantyczna waza zupy. Następnego, gorącego dnia robaki pływały w tym jak w basenie. Niektórzy pomyśleli, że mogą być pożywne. Zaczęli je wciągać, ale zaraz zwymiotowali.

Jednym z przesłuchujących w obozie Ofuna był Sueharu Kitamura, oprawca skazany po wojnie na śmierć za zbrodnie wojenne. Innym - Jimmie Sasaki, który znał Zamperiniego ze studiów na Uniwersytecie Południowej Kalifornii. Japończycy chcieli go wykorzystać w propagandowych audycjach radiowych. Wystąpił w jednej, bo żądali jedynie, by powiedział, kim jest, a chciał dać znać, że siedzi w japońskiej niewoli. Potem Japończycy chcieli go nakłonić do wygłaszania defetystycznych pogadanek adresowanych do amerykańskich żołnierzy, ale kategorycznie odmówił.

Rok po zaginięciu syna rodzice - Anthony i Louise Zamperini - otrzymali taką wiadomość:Porucznik Louis S. Zamperini, A.S. Nr 0-663341, zginął w służbie kraju na środkowym Pacyfiku . Stoi teraz w niezłomnym szeregu patriotów, którzy odważyli się pójść na śmierć, aby wolność żyła, wzrastała i udzielała swych błogosławieństw. Wolność trwa, a przez nią i on. Franklin D. Roosevelt, prezydent Stanów Zjednoczonych. 

                                                                                        

W łapach oprawcy

Po roku w Ofunie Zamperini trafił do obozu Omori pod Tokio, gdzie spotkał swego największego prześladowcę kaprala Mutsuhiro Watanabe zwanego przez więźniów "Ptakiem". Był to sadysta znęcający się nad więźniami dla przyjemności, który nie tylko dotkliwie bił, ale też wymyślał przeróżne tortury fizyczne i psychiczne. Ustawiał na przykład naprzeciw siebie jeńców, którym kazał uderzać się pięściami po twarzy, a jeśli ktoś bił za lekko, dostawał kijem. Watanabe szczególnie upodobał sobie Zamperiniego, o którym wiedział, że startował na igrzyskach olimpijskich. Pewnego dnia kazał mu przez kilkadziesiąt minut trzymać ciężką kłodę nad głową, a potem uderzył go w brzuch. Poniewierany całymi dniami był w strasznym stanie, fizycznym i psychicznym, czasem budził się w nocy z krzykiem i stawał w napięciu na baczność, oczekując ciosów oprawcy. Ale bicie i fizyczne kary mogłem znieść. Najtrudniej było jednak znieść próbę zniszczenia naszej godności i pozbawienia nas nadziei. Przetrwałem między innymi dzięki doświadczeniu z lat treningów, kiedy nauczyłem się, jak pokonywać własne słabości - wspominał .

W marcu 1945 r. Japończycy przewieźli go do obozu Naoetsu niedaleko Nagano, gdzie przez chwilę mógł się cieszyć, że uciekł z łap sadysty -niestety, Watanabe też został tam przeniesiony. Koszmar trwał, ale wojna miała się ku końcowi, z czego jeńcy zdawali sobie sprawę, widząc coraz częściej amerykańskie samoloty na niebie. To podtrzymywało ich na duchu, ale też rodziło obawę, że oprawcy nie pozwolą im dożyć wyzwolenia.

O kapitulacji Japonii dowiedzieli się pewnego dnia, gdy amerykański samolot za pomocą świateł nadał alfabetem Morse'a komunikat: "Wojna skończona". Kilka godzin później zrzucił papierosy, słodycze i gazety - na pierwszych stronach zobaczyli zdjęcie grzyba po wybuchu bomby atomowej. Na wieść o końcu wojny Watanabe uciekł z obozu.

Nienawiść i wybaczenie

Zamperini wrócił do kraju w 1946 r. Założył rodzinę, poślubiając dziewczynę o imieniu Cynthia, ale koszmar wojny stale wracał. Obsesyjnie pragnął zemsty na Watanabe. Na dodatek w nieudanych interesach stracił pieniądze z odszkodowania za lata spędzone w obozach jenieckich, zaczął pić, awanturować się i pewnego dnia Cynthia wystąpiła o rozwód. Jego życie odmienił słynny kaznodzieja Billy Graham, który od 1949 r. w namiocie cyrkowym głosił Kalifornijczykom Ewangelię. W ciągu ośmiu tygodni wysłuchało go 350 tys. osób, a wśród nich Cynthia, która pod wpływem słów Grahama wycofała pozew i zaciągnęła męża do namiotu. Oporny na Słowo Boże Louis wyszedł przed końcem pierwszego kazania, po słowach z Księgi Koheleta: "Bo nie ma na ziemi człowieka sprawiedliwego, który by [zawsze] postępował dobrze, a nigdy nie zgrzeszył". Byłem grzesznikiem, ale nie podobało mi się, gdy ktoś mi o tym przypominał - wyjaśniał po latach.

Cynthia nie rezygnowała i po długiej kłótni ponownie poszli słuchać Grahama i znów Louis miał dość, poderwał się nawet z krzesła i ruszył ku wyjściu, ale wtedy zaczął bić się z myślami. Wróciłem do czasu na tratwie . Przypomniałem sobie moje nieustanne modlitwy przez 47 dni, a potem 43 dni w gorączce w więzieniu oraz dwa i pół roku spędzone w obozach jenieckich, gdy składałem Bogu tysiące obietnic. Potem wróciłem do domu i odwróciłem się do tego plecami. Dlaczego? Bo już nie kołysałem się w górę i w dół na falach Pacyfiku, bo nie byłem już głodny ani spragniony, ani samotny. (...) Wróciłem więc i poprosiłem Boga, by przebaczył mi to, że nie dotrzymałem żadnej z tysiąca obietnic, jakie mu składałem. 

W domu po raz pierwszy spokojnie zasnął i wkrótce zmienił swoje życie. Nawrócił się, przestał pić i przebaczył prześladowcom, a w 1950 r. poleciał do Japonii do więzienia, w którym przebywali strażnicy z obozów, i uściskał ich na dowód przebaczenia.

W 1998 r. pobiegł w sztafecie niosącej olimpijski ogień przed igrzyskami w Nagano, niedaleko miejsca, gdzie był więziony. Z Cynthią pozostali małżeństwem do jej śmierci w 2001 r. Louis jeszcze jako 90-latek biegał, jeździł na nartach i chodził po górach. Zmarł 2 lipca 2014 r., w wieku 97 lat.

Losy Zamperiniego doczekały się ekranizacji. W styczniu na ekrany polskich kin wejdzie film Angeliny Jolie "Unbroken" ("Niezłomny"). Jego scenariusz został oparty na biografii Zamperiniego pióra Laury Hillenbrand. W 2010 r. książka znalazła się na pierwszym miejscu listy bestsellerów "New York Timesa".

Watanabe bez kary

Mutsuhiro Watanabe znalazł się na 23. miejscu listy największych japońskich zbrodniarzy wojennych sporządzonej przez gen. Douglasa MacArthura. Po kapitulacji Japonii ukrywał się, pracując jako rolnik na północy kraju i ujawnił się dopiero po siedmiu latach, gdy Amerykanie, uznając Japonię za sojusznika w walce z komunizmem, ogłosili amnestię dla japońskich zbrodniarzy wojennych.

Pracował potem jako sprzedawca ubezpieczeń, dorobił się sporego majątku. Nigdy nie wyraził ani skruchy, ani żalu. W rozmowie z telewizją CBS w 1998 r. powiedział, że był okrutny, bo traktował jeńców jako wrogów Japonii. Zamperini chciał się z nim spotkać, ale Watanabe odmówił. Zmarł w kwietniu 2003 r. w wieku 85 lat.

 Losy berlińskich rywali Zamperiniego

Fin Gunnar Höckert, który w biegu na 5000 m zdobył w Berlinie złoty medal, zginął 11 lutego 1940 r. w walkach o Przesmyk Karelski podczas wojny zimowej z ZSRR. Aby uczcić poległego kolegę z reprezentacji, Lauri Lehtinen swój złoty medal z igrzysk olimpijskich w Los Angeles w 1932 r. podarował jednemu z żołnierzy, który w tej wojnie odznaczył się męstwem.

Polak Józef Noji, piąty w berlińskim finale, w czasie wojny był namawiany przez Niemców do podpisania volkslisty. Odmówił. Działał w podziemiu, a 18 września 1940 r. został aresztowany i osadzony na Pawiaku. W lipcu 1941 r. trafił do Auschwitz, a w lutym 1943 r. za próbę przemycenia grypsu został wtrącony do bunkra w bloku śmierci. 15 lutego zginął od strzału w tył głowy.

O Jozefie Noju, porozmawiamy w nastepnym rozdziale.

Chris Kyle - Diabel

American Sniper to produkcja hollywodzka w rezyserii Clinta Eastwooda o ktorym mozna powiedziec, ze obok Oprah Winfrey czego sie nie dotkna to wszystko zamieniaja w zloto. Tak tez jest i w przypadku  biografii Chrisa Kyle. Zolnierza amerykanskiego sluzacego w elitarnej jednostce NAVY SEALS. W roli Chrisa widzimy Bradleya Coopera. W roli jego zony Tayi wcielila sie Sienna Miller. Reputacja Chrisa jest tak wielka, ze w Stanach po powrocie  jest zaczepiany non stop przez weteranow wojennych i zolnierzy z ktorymi sluzyl w armii. Zginal glupio bo na strzelnicy raniony przez innego weteranaa wojennego. Podobno ten zmagal sie z choroba pourazowa, ktora tez i dosiegla Chrisa Kyla. Dal sobe rade. Pogagal innym. Tak jak i czynil to za zycia. Chris dal rade uczestniczyc w czterach misjach do Iraku. Zabil 160 ludzi. Zamachowcow, szalencow. Podobno liczba zabitych przez Chrisa oscyluje w liczbie 250. Jednak to sa pogloski. Swietny strzelec i dobry zolnierz. Wszyscy nie mogli sie Go nachwalic. takze Polacy sa pod jego wrazeniem kiedy byl w spoko koko kraju, promujac swoja ksiazke i odwiedajac GROM. Chris to facet - lata. Nie kowoboj i nie chojrak. Mam wielka sympatie do bohatera i mysle, ze spodoba mi sie biografia, ktora ponizej prezentuje. Film American Sniper, polecam goraco. Jest strach, wyrachowanie, modlenie sie by dziecko wreszcie wyrzucilo bron. Sa emocje i wzruszenie. 

Ponizej zamieszczam wywiad, ktory Chris Kyle dal Tomaszowi Sikorzez z portalu NaTemat.

Chris Kyle, snajper, który zabił 160 osób, mówi naTemat: Byłem zły na swój pierwszy cel 

 Mój kraj jest na wojnie. Powinienem więc być tam i chronić moich kolegów. Ale moje priorytety się zmieniły. Nie ma już "Bóg, ojczyzna, rodzina". Teraz jest "Bóg, rodzina, ojczyzna" – mówił w rozmowie z naTemat w lipcu 2012 r.

CHRIS KYLe

Gdy wracasz do domu po prostu musisz pokonać stres. Każdy musi. Trochę to trwa, zanim się przystosujesz i zaczniesz wieść nowe życie. A jeśli chodzi o nienawiść? Zawsze będę nienawidził terrorystów zawsze. Oni zabili moich braci i przyjaciół, więc według mnie każdy powinien nienawidzić terrorystów. Jedynym co oni chcą robić, to zabijać ludzi, więc chciałbym, by ich powstrzymano.

Chris Kyle to najniebezpieczniejszy snajper amerykańskiej armii - Pentagon potwierdza 160 trafi

Po pierwsze: dlaczego? Dlaczego napisałeś tę książkę? Żeby przyciągnąć nowych rekrutów do SEALs? Żeby oczyścić się z ciężaru wojennych wspomnień?

Hm, nie chciałem napisać tej książki. Ale było dwóch gości, którzy zainteresowali się moją historią i chcieli o niej napisać. Wiedziałem, że jeśli zrobi to ktoś inny, będę przedstawiony jak błyszcząca gwiazda. Stwierdziłem, że muszę to zrobić sam, bo wcale nie uważam, że jestem najlepszy.

Chciałem opowiedzieć historię prawdziwych bohaterów, pokazać Amerykanom, że marines, z którym służyłem to niesamowici bohaterowie. Ale chciałem też opowiedzieć o tym, że wojna to nie tylko poświęcenie ze strony żołnierzy, ale także najbliższej rodziny. Ta książka powstała, by ludzie docenili żołnierzy i powiedzieli im po prostu "dziękuję".

Po drugie: dla kogo? Amerykanów, obywateli państw koalicji - Wielkiej Brytanii, Polski, Hiszpanii i tych wszystkich krajów, które wysłały żołnierzy do Iraku, czy może do pacyfistów, by ich przekonać?

Szczerze, ta książka nie jest skierowana do nikogo szczególnie. By ją przeczytać nie musisz być z koalicji. Ktoś w Iranie też może ją przeczytać. Wszędzie żołnierze muszą stawiać czoła przeciwnościom i zostawiają rodziny. To książka o życiu żołnierza. Nieważne z jakiego kraju jesteś, doceń to, że ryzykuje swoje życie na linii walki. Możesz sobie siedzieć gdzie jesteś, żyć swoim życiem, ale ktoś za to płaci.

Tak jak powiedziałeś, w innych krajach znają angielski, mogą przeczytać tą książkę - także terroryści. Boisz się o swoje życie? Masz jakąś specjalną ochronę?

Chris Kyle w amerykańskiej telewizji

Oczywiście stosuję pewne środki bezpieczeństwa, ale są ludzie, którzy są zacznie bardziej poważnymi celami, niże ja.

Jesteś republikaninem? Głosowałeś na George'a Busha?

Jestem Amerykaninem, głosowałem na tego, który według mnie był najlepszy. Na kogoś kto zdecydowanie szanował armię i dbał o nią, na kogoś, kto nadał sprawom kraju właściwy kierunek, z kim się zgadzałem i kto jest najlepszy dla Ameryki. Nieważne, czy to Demokrata czy Republikanin.

Okej, ale w 2000 roku. George W. Bush czy Al Gore?

Kiedy jesteśmy w wojsku, to na kogo głosujemy się nie jest ważne, ważne kto jest blisko wojska.

Co sobie myślisz, patrząc teraz na Irak. Co chwila samobójcze ataki, wybuchy bomb, strzelaniny - tam w zasadzie nadal panuje wojna. Żałujesz twoich poświęceń, myśląc, że to na nic, bo tam wciąż jest bałagan?

Tak naprawdę to nie dzieje się ciągle, to raczej się zdarza. I to zdecydowanie rzadziej niż kiedyś. Saddam Husajn był mordercą, który zabił setki tysięcy ludzi z powodu odmiennej religii, albo innego sposobu myślenia. Dlatego uwolniliśmy ten kraj od złego dyktatora i daliśmy mu możliwość ruszenia naprzód.

Irak jest teraz w tym miejscu, co Stany w 1776 roku. Sami musieliśmy wywalczyć naszą demokrację, by wtedy nadal jedni byli po stronie brytyjskiej, inni po stronie amerykańskiej. Są bardzo młodzi, ale dojrzeją, choć to zabierze pokolenia, by nauczyli się, że mają coś do powiedzenia, w sprawie tego, co dzieje się z twoim krajem. Na to po prostu potrzeba czasu.

Zobacz, jak wygląda morderczy trening Navy SEALs

Sporo piszesz o GROM-ie. Czy podczas służby w Iraku spotykałeś też inne polskie jednostki?

Miałem kontakt tylko z chłopakami z GROM-u, ale jestem przekonany, że polskie wojsko jest świetne. Dla mnie GROM, to ludzie świetnie wyposażeni i wyszkoleni. To był zaszczyt służyć ramię w ramię z nimi i zawrzeć z nimi przyjaźnie.

Muszę spytać o Żubrówkę. (Na poważnej, ukrytej pod daszkiem czapki twarzy Chrisa pojawia się uśmiech). Rozmawiałem z generałem Romanem Polko, który w 2003 roku był dowódcą jednostki. Powiedział mi, że picie alkoholu przez jego żołnierzy nie mogło mieć miejsca, a to co piszesz nie jest prawdą.

Jak GROM, tak i ja. (Jednak znaczący uśmieszek Chrisa zdaje się mówić co innego).

Opisujesz presję, nienawiść, stres pod jakimi ciągle się znajdowałeś. Czy po wyjeździe z Iraku to znikało?

Gdy wracasz do domu po prostu musisz pokonać stres. Każdy musi. Trochę to trwa, zanim się przystosujesz i zaczniesz wieść nowe życie. A jeśli chodzi o nienawiść? Zawsze będę nienawidził terrorystów zawsze. Oni zabili moich braci i przyjaciół, więc według mnie każdy powinien nienawidzić terrorystów. Jedynym co oni chcą robić, to zabijać ludzi, więc chciałbym, by ich powstrzymano.

Mówisz o bójkach w barach, ciągłym uczuciu stłumionego gniewu, wewnętrznej presji - zarówno podczas pobytu w Iraku, jaki i w bazach. Jak sobie z tym poradziłeś po odejściu z SEALs?

Miałem wspaniałe wsparcie w mojej żonie, rodzinie, przyjaciołach i braciach, w których życie się włączałem. Nie jest trudno, gdy jesteś członkiem rodziny. Mam też świetną pracę, w której nadal mam związki z wojskiem. Trenuję nowych SEALs i uważam, że nadal oddaję służbę krajowi przez przygotowywanie tych, którzy mają wkrótce trafić za ocean.

Tayo, jak pomogłaś mężowi przezwyciężyć ten strach i ciśnienie, jakie zostało po służbie w Iraku?

Taya: Myślę, że w większości zrobił to Chris, samodzielnie. Może pomógł fakt, że się kochamy. Ale wydaje mi się, że nie trzeba wiele by sobie z tym poradzić. Teraz jesteśmy to gdzie jesteśmy, ale nie potrafiłbym powiedzieć wiele o tym, jak do tego doszliśmy. Może dzięki cierpliwości, zrozumieniu...

Chris Kyle przyjechał do Polski promować swoją książkę•Fot. Kamil Sikora / naTemat

Chris, cały czas podróżujesz ze swoją książką, więc może nie potrafisz już wysiedzieć w domu?

Właściwie trasa promocyjna niedługo się skończy. W przyszłym roku chcę ograniczyć podróże, więcej pobyć w domu. Przecież, żeby dać wywiad nie muszę nigdzie jechać - mogę go udzielić przez telefon, z domu. Podróżowanie z książką nie zabiera już zbyt wiele mojego czasu.

Co sądzisz o metodach stosowanych w tajnych więzieniach CIA, takie jak to w Szymanach? Stosowano tam brutalne metody przesłuchań terrorystów, między innymi waterboarding.

Te techniki nie są brutalne. Przez waterboarding, pozbawianie snu i tym podobne przechodzą amerykańscy żołnierze, zanim zostaną wysłani na wojnę. Podczas treningów przygotowujących nas do służby wszyscy przez to przechodzimy. Opinia publiczna chce, by kryminalistów i terrorystów traktowano lepiej niż cywili. Ale wiesz co? Gdy ktoś zginie wyjawiając informacje mogące uratować inne życie, nasz życie - nie mam z tym problemu.

Czy operatorzy Navy SEALs też biorą udział w takich przesłuchaniach?

Nie przesłuchiwaliśmy podejrzanych, zajmują się tym inne jednostki. Łapaliśmy ludzi i przekazywaliśmy im, by zdobyli potrzebne informacje.

Co sądzisz o wolnym dostępie do broni?

To się nam po prostu należy. Gdyby to, co niedawno stało się w Kolorado, miało miejsce w Teksasie, nie zabiłby tych wszystkich ludzi. Zabiłby kilku, ale ktoś by zastrzelił.

Ale Kolorado ma także bardzo liberalne prawo w sferze dostępu do broni. Tam też wszędzie jest pełno broni, a mimo to zdarzyło się.

Wy macie na ulicach kryminalistów z pistoletami, a sami nie macie do niej dostępu. Ustanawiacie prawo, ale ono działa tylko wobec ludzi, którzy go przestrzegają. Dobre prawo broni ludzi przed tym, którzy go nie przestrzegają.

Jaka jest twoja ulubiona broń?

Gdy służyłem, to był .300 Win Mag. To była świetna broń, bardzo dokładna. A później stała się nią .338 Accuracy.

Który kontyngent w Iraku miał najlepsze wyposażenie? Jak ważne te różnice były przy współpracy międzynarodowej?

Myślę, że jednak Stany Zjednoczone. Ale dzieliły się swoimi osiągnięciami, by pomóc chronić innych. Pomimo, że byliśmy z różnych krajów mieliśmy jedne cel - uczynić świat bardziej spokojnym miejscem. Inni też robią swoją działkę, bo Stany Zjednoczone nie mogą iść na wojnę same.

Chris Kyle•Fot. własność autora

Co sądzisz o planach wycofania wojsk NATO z Afganistanu?

Szczerze, nie mam pojęcia. To trudna misja i ciężko zaprowadzić porządek w ogarniętym powstaniem kraju, który nie ma dumy narodowej. Afgańczycy nie są dumni ze swojego kraju, są dumni z poszczególnych plemion. Kiedyś uda im się rozwinąć na tyle, by mogli być dumni ze swojego kraju i ze swoich plemion jednocześnie. Jednak narazie są dumni tylko ze swoich plemion, i to o nie dbają.

Pewnie rozmawiasz sporo z żołnierzami służącymi w Afganistanie i masz dobry obraz sytuacji. Czy można porównać te dwie misje? Która jest bardziej niebezpieczna, cięższa?

Nie można tego jednoznacznie wskazać. To zależy od czasu, bo raz bardziej niebezpiecznie jest w Iraku, raz w Afganistanie. To nie zależy tylko od natężenia walk. Poza tym to dwia różne pola bitwy, bo Afganistan to głównie wioski, za to Irak miasta.

Jaką rolę w twoim życiu odgrywa polowanie?

Kocham to. Uwielbiam spędzać czas na łonie natury. Nawet jeśli nie ustrzelisz żadnego jelenia, po prostu świetnie tam być. Poza tym to coś, co możesz robić ze swoją rodziną. No i jest znacznie tańsze niż kupowanie jedzenia w supermarkecie i smakuje świetnie.

Piszesz o zabójczym strzale z odległości dwóch kilometrów. Jak to w ogóle możliwe?!

Bronie, jakie teraz posiadamy, czynią to bardzo łatwym. Brytyjscy żołnierze zabijają z odległości 2700 jardów [prawie 2,5 km - red.]. Podzespoły broni i celowniki są bardzo precyzyjne i pozwalają ci zobaczyć cel bardzo wyraźnie. Przymierzyłem i miałem po prostu wystarczająco dużo szczęścia, by trafić w mój cel. W sumie nadal nie wiem jak to się stało, ale się stało.

Co więc oznacza żołnierz bez tych wszystkich komputerów, celowników i innej nowoczesnej broni? Co jest ważniejsze - Ty czy ekwipunek?

Zdecydowanie ty. Wszystko sprowadza się do wyszkolenia, bo nawet jeśli cała ta technologia zawiedzie, jest kilka podstawowych broni. Możesz też użyć siebie i swoich najlepszych możliwości, by skończyć misję. Więc zdecydowanie żołnierz i jego trening.

Teraz Chris Kyle zajmuje się szkoleniem Navy SEALs•Fot. własność autora

Twój pierwszy strzał to była kobieta z granatem, która zagrażała nadciągającej kolumnie marines. Masz czasem przed oczami ją i jej dziecko?

Nie. Najpierw byłem zły na nią, że postawiła mnie w takiej sytuacji. To był zdecydowanie najtrudniejszy okres, bo to był w ogóle pierwszy raz, gdy musiałem kogoś zabić. W dodatku to nie był mężczyzna w mundurze, tylko kobieta. Więc tak, to było trudne. Chciałem, żeby marines zawrócili, ale nie mogłem wywołać ich przez radio. Jednak nie zamierzałem też siedzieć tam i patrzeć jak zabija moich kolegów. Wybrałem ich życie.

Często powtarzasz, że wolich życie kolegów niż terrorystów. Dlaczego więc odszedłeś? Gdybyś nadal był w Navy SEALs uratowałbyś jeszcze więcej osób.

Część mnie nadal chce tam być i ratować ich życia. Ale teraz mam coś znacznie ważniejszego - to moja rodzina. Muszę mieć pewność, że mam dobre relacje z żoną i z dziećmi, bo prędzej czy później i tak musisz zostawić wojsko. Gdybym cały czas spędzał w wojsku i straciłbym rodzinę, nie miałbym nic. Wybrałem więc odejście i pracę nad naszymi więziami, tak by były silne.

Nie czujesz czasami gniewu, że musiałeś opuścić armię z powodu rodziny?

Tak, zdecydowanie. Przecież nadal jestem sprawnym facetem, a mój kraj jest na wojnie. Powinienem więc być tam i chronić moich kolegów. Ale moje priorytety się zmieniły. Nie ma już “Bóg, ojczyzna, rodzina”. Teraz jest “Bóg, rodzina, ojczyzna” i przede wszystkim muszę chronić moich bliskich. Kiedy ktoś przyjdzie do mojego domu, muszę tam być, z rodziną.

Chris Kyle w wywiadzie dla magazynu "Time"

To była nagła decyzja czy proces, w którym do niej doszedłeś?

Zdecydowanie proces. Trochę zajęło, zanim do tego doszedłem.

Jak długo?

Wiesz, to ciągle będzie we mnie. Chciałbym być na miejscu, w Iraku, brakuje mi chłopaków - ta więź zostanie na zawsze. Ale każdego dnia jest coraz łatwiej. Widzisz jak dorastają twoje dzieci, jesteś zaangażowany w ich życie.

Spotykasz się z kolegami z jednostki? Jak to wygląda, gdy widzicie się po kilku miesiącach przerwy?

Jest wspaniale. Właściwie tak, jakbyśmy się nigdy nie rozstali. Świetnie się razem bawimy, a potem wracamy do naszych żyć. Ale jest naprawdę fajnie.

Sporo chłopaków zostało w armii?

Tych, z którymi służyłem?

Tak.

Myślę, że około połowa z nich nadal jest w SEALs.

Uważasz, że broń i siła to najlepsza droga do zaprowadzenia pokoju?

Myślisz, że dogadałbyś się z terrorystą?

Może nie dogadał, ale pozwolił jego krajowi się rozwijać, bo...

Nie chodzi mi o kraje, mówię o terrorystach, którzy posiedli kraje. To, co my robimy to odbieranie kraju terrorystom i oddawanie go ludziom, by mogli się rozwijać. Ciężko to zrobić z ludźmi, z którymi nie można się dogadać. Czasami po prostu trzeba użyć przemocy, to po prostu konieczne.